Şehrin isminin kökenini, Menteşe Beyliği Dönemi’nde Bozburun yakınlarında işletildiği söylenilen mermer ocakları ile ilişkilendirenler bulunurken öte yandan diğer bir rivayete
MÖ 3000’li yıllarda Karia kenti Physkos’un ilk kent surları yapılmış, bu kent surları Physkos kalıntıları şu anda bile Beldibi’nin kuzeydoğu yamaçlarında Asartepe’de izlenebilir. İlerleyen yüzyıllarda artık egemenlikler başlamış olup bölge işgale uğramıştır. MÖ 546 Bölgede Pers egemenliği başlamış olup, MÖ 334 Büyük İskender bölgeyi işgal eder. MÖ 323 Büyük İskender’in ölümü ile birlikten bölge Bergama Krallığı’nın egemenliğine girer. MÖ 133’de ise bölgede Roma egemenliği hakim olmuş ve MS 395 Bizans döneminin başlangıcı sayılmıştır. 1300’lü yıllarda Marmaris büyük bir liman kasabası olarak 1451’De Osmanlı hakimiyeti başlıyor. 1522 Osmanlı imparatoru Kanuni Sultan Süleyman, Rodos seferine çıkar ve 10.000 kişilik ordusuyla Marmaris’e gelir. Rodos seferi dönüşünde bugünkü Marmaris Kalesi Sultan Süleyman tarafından yaptırılır. Bir rivayete göre aslında Marmaris ismini, Kanuni’nin Rodos seferi sonrasında aldığı yönündedir. XVI. yüzyılda Marmaris’i ziyaret eden Evliya Çelebi’ye göre, Marmaris üzerinden Rodos’a sefere çıkan Kanuni Sultan Süleyman, mimarına burada (Marmaris’te) “hayli büyük bir kal’a bina edün” demiş. Mimar, kaleyi Padişahın dönüşüne kadar bitirdiyse de Kanuni, bu yapıyı çok küçük bulmuş ve etrafındakilere dönerek “mimarı as” emrini vermiştir. Bu emir sürekli tekrar edilmiş ve kalenin adına “mimar-as”dan “Marmaris” denilmiştir. Bu rivayetlerle birlikte Marmaris, bazı kaynaklarda “Phiscus” ve “Fineks” olarak kaydedilmiştir. Gel zaman git zaman 1867 yıllarında Marmaris, Muğla iline bağlı ilçe olur ve Kaymakam atanır. Takvimler 1913 yıllarını gösterdiğinde ise 1. Dünya Savaşı’nda bir Alman zırhlısı Marmaris limanına sığınır. 1914’de Fransız donanması Marmaris Kalesi’ni topa tutar ve Kale’de büyük tahribat meydana gelir. 1919’da Sevr Anlaşmasına dayanarak İtalya ve Yunanistan aralarında anlaşır ve İtalyanlar bölgeyi işgal eder. 22 Temmuz 1922’de İtalyan askerleri Marmaris’ten ayrılıyor ve Marmaris kurtulur.
“İlk yerli halk Karyalılar”
Bölgede bilinen ilk yerli halkı Karyalılar’dır. Bölgenin Antik Dönemde Karya olarak isimlendirilmesi, aslında Karyalıların yaşadığı bölgeyi işaret etmektedir. M.Ö. IV. bin yılın III. çeyreğinde bölgede varlığı bilinen Karyalılar, Physkos (Marmaris) üzerinden Rodos’u ve bazı diğer Ege Adalarını egemenlikleri altına almayı başarmışlardır. Karyalılar, bu süreçte Physkos’u önemli bir üs haline getirmişlerdir. Karyalıların kullanmış oldukları dilin tam olarak çözülememiş olması ve o döneme ait malzeme eksikliği sebebi ile aslında Antik Dönemde Karya’nın önemli bir liman şehri olan Marmaris hakkında detaylı bilgilere ulaşılmasını zorlaştırmıştır.

İlçenin yüzölçümü 963,73 km2 olup, öte yandan %5' i tarım alanı olup, 451,72 km kıyı uzunluğu vardır. Marmaris, Muğla'ya 52 Km., Dalaman Hava Limanına 90 Km., Adnan Menderes Hava Limanına 280 Km. uzaklıktadır. Denizle adeta bütünleşen çam ormanlarına sahip muhteşem koylarıyla, dört tarafını çevreleyen Milli Parkı'yla, mavi bayrakla donatılmış plajları ve berrak deniziyle Marmaris bugüne kadar Akdeniz ve Türkiye turizminin önemli merkezlerinden birisi olmuştur.
Fiskos, Marmaris’te ilk Karya liman kenti ve diğer yerleşim birimlerinin merkezi olarak bilinir ,şu anki Marmaris Limanı Ulusal ve Uluslararası deniz ulaşımına da açıktır ve bununla birlikte Dünya’nın birçok denizcisi tarafından dünyanın en iyi limanları arasında sayılmaktadır. Ayrıca ilçede günü birlik seferler ile Rodos Adası'na ulaşımda mümkündür.

Bölge sınırları içinde yer alan Antik Çağ Yerleşimleri
Physkos: yörede ilk yerleşimin İÖ 3400 yıllarına kadar uzandığına dair izler biliniyor. Antik Caria bölgesinin bu önemli liman kentinin kalıntıları Marmaris şehir merkezinin kuzeyindeki Asartepe’de görülür ancak akropol üzerinde sur duvarları günümüze ulaşabilmiştir.
Loryma: (Bozukkale) Bozburun yarımadasının güneybatı ucundaki Bozuk Koyu’nda kurulmuştu. Koya hakim oldukça geniş alana dağılmış kalıntılardan günümüze ulaşan en etkileyici yapı Burunbaşı üzerinde bulunan iyi korunmuş kaledir. Dokuz dikdörtgen kulesi vardı. Bugün kuzeydeki çıkma kule görülebilmektedir. Kalıntılara ulaşmak için en iyi yol denizden ve tekneyle. Bozukkale limanı Mavi yolculuk tekneleri ve yatların önemli bir durak noktası. Karadan ulaşmak için Taşlıca’dan yürümek gerekiyor.
Kedrai: Gökova Körfezi’ndeki Sedir Adası antik Kedrai kenti ve ünlü Kleopatra Plajı ile tanınıyor. Kedrai bir Karia kentiydi, sonra Rodos’a bağlandı. Kedrai “sedirler” (sedir ağacı) anlamına geliyor. Rodos Karşıyakası’nın en önemli yerleşimlerinden biri olan Kedrai, surlarla kuşatılmıştı. Kule ve duvarları kıyıda izlenebilen kentin orta kesiminde Dor düzenindeki Apollon tapınağından bugüne ancak temelleri ulaşabilmiş. Agora, çeşitli yapı kalıntıları ve kent nekropolünün yanısıra, adanın doğu kesiminde ise yüzü kuzeye bakan ve oldukça iyi durumda tiyatrosu var.
Amos: (Turunç-Kumlubük) Turunç’un yakınında, Kumlubük koyunun kuzeybatısında bir tepe üstünde yer alan antik yerleşimden tiyatro, tapınak ve bazı heykel kaideleri görülebiliyor. Kent bir surla çevriliydi. Tiyatrosu oldukça iyi durumda. Oturma yerleri, yan duvar ve sahne evinin üç odasını ayırt etmek mümkün.
Hydas: (Selimiye) Bozburun Yarımadası’nın kuzeyindeki Selimiye koyunda (Kamışlı Koy) kurulmuştur. Kentte sur kalıntıları, kare planlı bir mezar anıtı yer alıyor. Hydas’a 3 km. uzaklıkta, sahilde bir gözetleme burcu ve bu burç üzerinde birkaç mezar var.
Erine: (Hisarönü) Marmaris-Datça yolunun 20. km.sinde güneye Bozburun yönüne dönüldüğünde 2 km.lik asfalt yolla Hisarönü köyüne ulaşılmaktadır. Antik ören yerine buradan 3 km.lik orman yolu ile gidilir. Erine’de, Roma dönemine ait kalıntılar bulunmaktadır.
Castabus: (Pazarlık) Bu antik ören yerine ve Hisarlık Köyü yakınlarındaki kutsal yere Hisarönü ovasından bir saatlik tırmanışla ulaşılabilir. Tapınak bir platformun üzerinde yer alır. İÖ 4. yüzyıldan kalma Ion düzenindeki yapı ayrıca Dor öğeleri de taşımaktadır. Platform üzerinde tapınak temeli görülebilir. Platformu destekleyen göz alıcı duvarlar günümüze kadar varlığını sürdürebilmişlerdir. Güneydeki alanda yer alan yıkık tiyatro, tapınakla birlikte bölgede tanımlanabilen tek yapıdır.
Thyssanos: (Söğüt) Söğüt köyünün 1 km güneybatısında, okulun biraz arkasındaki tepecik üzerinde Thyssanos yerleşimi kalıntıları vardır. Kazı yapılmamış antik yerleşimde kalıntılar birkaç duvar parçasından, temel izlerinden ve tepenin arka yüzündeki duvar kalıntılarından ibaret.
Phoinix: (Taşlıca) Bir Karya kenti olan Phoinix’in kalıntıları Taşlıca’nın 4 km dışında, Asar tepesi üzerinde ve çevresindedir. Köy ile antik yerleşim arasında, muhtemelen antik döneme ait patika yolda önce mezarlarla karşılaşılır. Taşlıca ile Asar tepenin aşağı yukarı ortalarında, çukurda kentin agorası, tepeye çıkarken oldukça iyi durumdaki bir yapı kalıntısı ve ardından kentin ana nekropolisi (mezarlar) görülür. Kentin akropolisi Asartepe’dedir. Tepede kalıntılardan çok, çevreye hakim manzara çekicidir.
Bybassos: Bugünkü Orhaniye köyü kalıntıların bulunduğu tepenin yamacına kurulmuştur. Kentin sur kalıntıları orman içinde dağınık bir arazide görülebiliyor. Orhaniye koyundaki küçük ada üzerinde kale kalıntıları var.
Euthenna: (Altınsivrisi/Karacasöğüt) Rodos kentciği. Bugüne ulaşan kalıntılar Karacasöğüt köyünün yaklaşık 2 km güneydoğusunda Altınsivrisi tepesinde. Tepeye yaklaştıkça kent nekropolisi, biraz yukarılarda çeşitli sur kalıntıları, kaya mezarları ve sarnıçlarla karşılaşılacaktır.
Amnistos: (Karacasöğüt) Karacasöğüt yakınlarında bir başka antik kent daha var. Amnistos antik kenti kalıntıları köyün yakınındaki bir burun üzerinde. Kentten bugüne sur kalıntıları, deniz kıyısında eski liman duvarı ulaşmış.

KAYNAKÇA: https://www.marmaris.bel.tr/?Page=gecmisten-bugune-marmaris#:~:text=%C4%B0stiklal%20Sava%C5%9F%C4%B1'nda%20Marmaris%20Sevr,ve%20Marmaris'i%20i%C5%9Fgal%20etmi%C5%9Flerdi.

https://iksadyayinevi.com/wp-content/uploads/2021/11/MARMARIS-TARIHI-1923-1960.pdf